Bir yönetici olarak hangi anahtarları taşımak isterdiniz?

YÖNETİCİNİN NOT DEFTERİ / Dr. Uğur Tandoğan
tandoganu@boun.edu.tr

Soda makinesinin anahtarı

"O zaman şirkette 25-30 kişi idik. Şirkette bir de para atıp sodalı içecek aldığınız "soda makinesi" vardı. Bu makinenin anahtarı da bende idi. Bir gün odamda çalışıyordum. Çalışanlarımızdan birisi içeri girdi. "Bizim soda makinesi bir çeyreğimi yuttu" dedi. O an benim için önemli bir karar anı idi. Bir iş nasıl yönetilir konusunda hiçbir ders almamıştım. Daha şirketi de yeni kurmuştuk. Ama daha fazla yetki devretmemin gerektiğine inandım. Soda makinesinin anahtarını bu odama giren kişiye verdim. "Bundan sonra bu makineden sen sorumlusun" dedim.', 'Yukarıdaki sözler, Dell Bilgisayarları''nın kurucusu Michael Dell''e aittir. Michael Dell, Texas (Austin) Üniversitesi''nde öğrenci iken, 1980''li yılların başında şirketini kurmuştur. Bugün "Dell Computer" dünyada başa güreşen bir şirkettir; IBM ve Hewlett-Packard''dan sonra bilgisayar dünyasında üçüncü sırada yer almaktadır; çalışan sayısı 39,000 üstündedir. Geliri 2002 yılında 35,4 milyar dolar ve k‰rı 2,1 milyar dolar olmuştur. Michael Dell de bugün dünyanın en zengin insanları arasındadır.

Yukarıdaki öykü, Michael''ın önemli bir dönemeci nasıl döndüğünü anlatmaktadır. Bu dönemeç, yetki devredebilmektir.

Yetki devredememe kabızlığı

Bugün işletmelerimizde rastladığımız önemli sorunlardan belki de en önemlisi, yetki devredememe hastalığıdır. Bunu hastalığı bir tür "düşünsel kabızlık" olarak da niteleyebiliriz. Bu yetki devredememe kabızlığı, hem işletmelerin sahiplerinde hem de profesyonel yöneticilerimizde görülür. Hatta, profesyonel yöneticilerde işletme sahiplerine göre daha "akut" hale geldiğine tanık olunur.

Yöneticilerimizin cepleri ve kafaları, bir sürü anahtarla doludur. Bu anahtarları gereken kimselere veremediklerinden, esas kendilerinde bulunması gereken anahtarın hakkını verememektedirler.

Yetki devretmeme için bahaneler de hazırdır. Bu bahanelerin en önde geleni, "Ben seve seve bu yetkiyi devredebilirim. Ama onlar bu sorumluluğu kabul etmezler, çünkü hazır değiller". Bu gerekçe, yumurta-tavuk ikilemine benzer. Bilmezler ki, yetki devretmedikleri sürece bu kişiler bu işleri yapmaya hiç hazır olmayacaklardır.

Bir yöneticinin, yetki devretmeme kabızlığının en önemli nedeni, özgüven eksikliğidir. Yönetici, söz konusu işi çok önemli görmektedir. Bu işi sadece kendisinin başarabileceğine inanmaktadır. Başka birisinin bu işi yapabilmesinin görülmesini, varlığına bir tehdit gibi görmektedir. Çünkü yöneticinin kendisine güveni yoktur.

Yetki devrinin bazı yararları

Belki de yararlarını bilmediklerinden yöneticiler yetki devredemezler. Bu nedenle, yetki devrinin yararlarını bir kez daha belirtmekte yarar vardır diye düşündüm.

Yetki devrinin birinci yararı, yöneticiye serbest zaman kazandırır. Örneğin yukarıda anlatılan olayda Michael soda makinesinin anahtarını vermese idi, odasına daha bir sürü insan gelip onu böylesine önemsiz bir işle meşgul edeceklerdi. Bir yönetici olarak zaman en değerli kaynağınızdır. Eğer yaptığınız bir işi altınızdaki birisine devrederseniz, bu kazandığınız zaman ile başka ne önemli işler yapabileceğinizi düşünün.

Yetki devrinin çok önemli bir yararı, astın gelişimidir. Bir işi öğrenmenin en iyi yolu, yapmaktır. Bu nedenle, eğer astınız o işi yaparsa bilgi ve becerisi gelişecektir. Bunun da anlamı, bilgi ve becerisi daha gelişmiş kişilerle çalışacaksınız demektir.

Kişilerin yüksek performansında ve işletmeye bağlılığında rol oynayan çok değerli bir etken vardır. O da güvendir. Yetki devri, elemanınıza güvendiğinizi gösterir. Eğer size güveniliyorsa bu performansınızı ve de işletmeye olan bağlılığınızı artırır. Çünkü size güvenilen yeri, siz de kendi malınız gibi benimsersiniz.

Çocukluk yıllarımda gördüğüm motosiklet cambazlarını hatırlarım. Dikey bir silindirin iç çeperinde motosikletle dolaşırlar ve de düşmezler. Bunu hızlarına borçludurlar. Hızın yarattığı merkez-kaç kuvveti ile silindirin dikey yüzeyinde tutunurlar. Aslında iş dünyasında bu motosiklet cambazlığının değişik türlerini yaşarız. Tutunabilmemiz için belli bir hızın altına düşmememiz gerekir. Ve de bu kritik hız her geçen gün artmaktadır. Çünkü devrimiz, hız devridir. İşte ancak yetki devretme sayesinde işletmelerde bu kritik hızı yakalamak ve aşmak mümkündür.

Sonuç

Bir yönetici olarak cebinizde ve kafanızda taşıdığınız anahtarları gözden geçiriniz. Hangi anahtarların sizde kalması, hangilerinin kalmaması gerektiğini değerlendiriniz. Gereksizlerden kurtulunuz. Astlarınıza yetki devrediniz.

Eğer Michael Dell soda makinesinin anahtarını birisine vermese idi belki de hala o anahtarı taşıyor olacaktı. Ama sadece o ve benzeri büyüklükteki anahtarları. Bugünkü koca Dell imparatorluğunun kapısının anahtarını değil...