ATATÜRK'ÜN SOFRASI

Atatürk ve  Nuri Conker, birinin hazırladığı, ötekinin uyguladığı plan sonunda Florya Köşkü''nün tüm nöbetçilerini atlattılar ve  köşkten kaçarlar...
                                                  
  Altlarında,  Nuri Conker''in bir arkadaşının arabası vardı. Eylül sonu akşamı sonbaharın tadını çıkararak, Çekmece''ye doğru  gidiyorlardı.', 'Birden Atatürk''ün gözleri akşam  güneşi altında çift süren bir köylüye takıldı. Yaşlı bir  adamdı bu. Sapanının sapına iyice yapışmış, toprakları  yavaş yavaş deviriyordu. Fakat çiftin bir yanında öküz,  bir yanında merkep vardı. Eşit güçlerle çekilmediği için  sapan yalpa yapıyordu.  
                                                    
  Atatürk şoföre durmasını  söyledi.            
  
  İndiler. Köylüye seslendi:                
  "Kolay  gelsin ağa!.."

Köylü bu sese başını çevirmeden  karşılık verdi:                          
                                                                            
  "Kolay gelsin"                                                            
                                                                            
  "İşler nasıl  Ağa? Bu yıl mahsülden yüzünüz güldü mü?" Köylü isteksiz konuştu:                                                                  
                                                                            
  "Tanrı''nın gücüne gitmesin bey, bu yıl  yufkaydı mahsül. Kabahatin acığı bizde, acığı yukarda! Biz  geç davrandık, yukarısı da rahmeti  esirgedi."
                                                                            
  "Bakıyorum, sapanın bir yanında öküz,  bir yanında merkep koşulu. Öküzün yok mu  senin?"                                                          
                                                                            
  "Var olmasına vardı ya, hıdrellezde vergi  memurları sattılar."          
                                                                            
  "Hiç vergi memurları köylünün  üretim aracını satar mı? Olmaz böyle şey! Muhtara şikayet  etseydin..."                                            
                                                                            
  Köylü güldü:                                                              
                                                                            
  "Muhtar başında  deel miydi memurun, a bey?"                              
                                                                            
  Atatürk dudaklarını  dişleri arasında ezerek konuştu:                    
                                                                            
  "Kaymakama  gitseydin."                                                  
                                                                            
  Köylü iyice güldü.                                                        
                                                                            
  "Sen de benle  gönül mü eyleyon beyim?" dedi.                            
                                                                            
  Atatürk konuşmayı  sürdürdü.                                              
                                                                            
  "E peki, İstanbul şuracıkta geleydin  valiye anlataydın derdini... Onun işi bu değil  mi?"                                                        
                                                                            
  Köylü Atatürk''ün saflığına inanmış iyiden  iyiye gülüyordu. Konuşmanın tadını çıkardığı için  keyiflenmişti de biraz. Kestirip attı:            
                                                                            
  "Bırak şu  sağarı Allasen, biz onun buralardan gelip geçtiğini çok gördük. Yakasına yapışsak acep derdimizi duyurabilir  miyiz?"            
                                                                            
  Atatürk sordu:                                                            
                                                                            
  "Adın ne senin  Ağa?"                                                    
                                                                            
  "Halil... Köylük yerde sorsan, Halil Ağa  derler..."                      
                                                                            
  "Demek varlıklısın?.. Ağa dediklerine  göre."                            
                                                                            
  "Acık çiftimiz- çubuğumuz varken adımız  ağa''ya çıkmış."                  
                                                                            
  "Peki Halil Ağa, bu senin işin beni  bayağı meraklandırdı. Benim bildiğime göre, bir çiftçinin  üretim aracı elinden alınmaz. Sen aldılar diyorsun. Hadi  kaymakam şöyle, vali öyle diyelim; e peki bir başvekil İsmet Paşa var bilir misin?"                                              
                                                                            
  "Bilmez olur muyum,  beyim?"                                              
                                                                            
  "Tamam öyleyse, hemen her hafta İstanbul''a  geliyor. Florya Köşkü''ne iniyor. Köşk de şuracıkta. Bir  gün kapıda bekleseydin de derdini dökseydin ona...  Herhalde çaresini bulurdu."                            
                                                                            
  "Sen benim konuşmamdan  hoşlaştın, gönül eyliyorsun. Ama bak şimci, tutalım gittim  vardım, beni o kapıya koymazlar ya...Tutalım ki kodular, koskoca İsmet Paşa''mızı göstertmezler ya. Tut ki  gösterdiler ya ona halimi nasıl yanacağım hele; o sağarın  sağarı! Heç işitmez beni..."      
                                                                            
  Nuri Conker, lafa  karışmak istedi, Atatürk bir hareketiyle onu durdurdu.                                                                
                                                                            
  "E peki, bakalım bu dediğime ne  bulacaksın!" dedi                        
                                                                            
  "Atatürk koca yaz şuracıkta  oturup duruyordu. Gitseydin, çıksaydın önüne, anlatsaydın  halini. O da seni yüzüstü bırakacak değildi  ya!.."  
                                                                            
  Köylü iyice keyiflenmiş,  gülüyordu.                                      
                                                                            
  "Sen ne diyorsun bey?"  dedi.                                            
                                                                            
  "Mustafa Kemal Paşa Atatürk''ümüzün yüzünü  görmek için Peygamber gücü gerek... Hem, tut ki gördük.  Yiyip içmekten, işinden gücünden başını kaldırıp bizim  öküzün arkasından mı seyirecek?.."                        
                                                                            
  Halil Ağa,  sigarasının son nefesini ciğerlerine doldururken, Atatürk''ten yeni aldığı sigarayı da kulağının arkasına  yerleştiriyor, çiftinin başına gitmeye hazırlanıyordu.  Konuşacak bir şey de kalmamıştı. Atatürk köylünün omuzuna  elini koyarak, "Senden hoşlandım Halil Ağa"  dedi.                                                            
                                                                            
  "Bir gün köyüne de gelir, bir ayranını  içerim. Açık yürekli bir vatandaşsın. Ama yine de sana  söylüyorum, hakkını kimsede bırakma ara!.."                                                                  
                                                                            
  Döndüler, arabaya bindiler. Halil Ağa,  onları uğurladı.                  
                                                                            
  "Meraklanma beyim, evelallah heç  kimse bizim hakkımıza el değdiremez. Fakat bu, Devlet  Baba''ya borçtur. Ödenmesi gerek... Otomobil hareket etti.  Atatürk''ün canı sıkılmıştı.                                        
                                                                            
  "Bir uygun yerden  dönelim, tadı kaçtı bu işin!.." dedi. Dönüş yolunda Atatürk konuşmuyor, sigara üstüne sigara yakıyordu.  Yüzünde ince bir  keder vardı.                                                              
                                                                            
  "Yahu çocuk, şu Halil  Ağa''nın vergi borcundan öküzünü satmışız, merkeple  çift  sürüyor, hala da ''Devlet Baba'' diyor. Ne mübarek millet,  bu millet!.."                                                                
                                                                            
  Köşke döndüklerinde Atatürk yaverine  emretti:                            
                                                                            
  "Şimdi" dedi: "İstanbul''da ne kadar bakan,  milletvekili varsa hepsini telefonla  bulacaksın!..                                                  
                                                                            
  Bu akşam kendilerini yemeğe  bekliyorum. Ayrıca Vali Muhittin Üstündağ   ile İsmet  Paşa''yı bul, onlara da haber ver." Yaver odadan çıktı. Atatürk, Nuri Conker''e döndü:                                            
                                                                            
  "Şimdi sen de  arabayla çıkıp o Halil Ağa''ya gideceksin. Ona benim kim olduğumu söyleme. Tüccar, zengin bir adam filan dersin.'Seni sevdi, sana öküz alıverecek'' diye bir şeyler söyle,  kandır. Kuşkulandırmadan al getir buraya."                                                            
                                                                            
  O akşam  Atatürk''ün sofrasında Başbakan İsmet İnönü, bakanlar, milletvekilleri ve İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ''dan  oluşan yirmi beş konuk vardı. Atatürk, "Bu akşam soframıza  efendimiz gelecek" dedi.  "Kendisine nasıl davranacağınızı  çok merak ediyorum."                    
                                                                            
  Bir süre sonra içeri başyaver  girdi ve Atatürk''ün kulağına bir şeyler söyledi.                                                                  
                                                                            
  Atatürk "Buyursun!" dedi.                                                
                                                                            
  Başyaver  kapıyı açıp da Halil Ağa, gündüz konuştuğu beyin sofranın başında oturduğunu, yanı başında da İsmet Paşa''nın yer  aldığını görünce, şaşkınlıktan dona kaldı. Dizlerinin bağı  çözülmüştü. Atatürk onu görünce ayağa kalktı. Arkasından  tüm konukları da ayağa kalktılar. Atatürk son konuğunu,  "Hoş geldin Halil Ağa" diye karşıladıktan sonra kendisini sofradaki konuklarına tanıttı:                                            
                                                                            
  "İşte beklediğimiz,  Efendimiz" dedi.                                    
                                                                            
  Nuri Conker, Halil Ağa''yı  Atatürk''ün sağ başına oturttu, kendisi de yanındaki  sandalyeye geçti. Atatürk, sofradakilere, o gün köşkten Conker''le birlikte nasıl kaçtığını, Halil Ağa''yı, bir  yanında öküz, bir yanında merkeple çift sürerken nasıl  gördüğünü, sigara yakmak  bahanesiyle nasıl kendisi ile  konuştuğunu ayrıntılı bir şekilde          
  anlattıktan sonra şöyle  dedi:                                            
                                                                            
  "Şimdi gerisini Halil Ağa ile birlikte  yanınızda tekrarlayacağız. Ben      sorduklarımı baştan  soracağım Halil Ağa da orada bana söylediklerini       olduğu  gibi tekrarlayacak."                                              
                                                                            
  Halil Ağa''ya  döndü:                                                      
                                                                            
  "Bak beri, Halil Ağa" dedi. "Sen bu akşam  benim baş misafirimsin. Senin  
  açık sözlülüğünü pek çok  beğendiğimi bugün söyledim. Konuşmamızdan sonra  sana  hiçbir zarar gelmeyecek. Öküzünü de alacağım. Ama şimdi  ben        tarlada sorduklarımı baştan soracağım, sen de orada  söylediklerini aynen  tekrarlayacaksın. İşte  soruyorum:                                        
                                                                            
'Bakıyorum sapanın bir yanında öküz, bir  yanında merkep koşulu. Öküzün   yok mu senin?" Halil Ağa  dudakları titreyerek Atatürk''ün ayağına       kapanacak oldu.  Atatürk önledi:                                          
                                                                            
  "Yoo, bak böyle şey istemem.  Soruyorum cevap ver."                      
                                                                            
  Soru - cevap valiye kadar  aynen tekrarlandı. Sofradakiler, soluk almadan konuşmayı  izliyorlardı. Ürkütücü sorulara gelmişti sıra. Atatürk  sordu:
                                                                            
  "Peki İstanbul şuracıkta, gideydin valiye,  anlataydın derdini, onun işi bu değil mi?"                                                            
                                                                            
  Vali  Muhittin Üstündağ, Hali Ağa''nın ancak iki metre ötesinden kendisine bakıyordu. Nasıl desin? Ter basmıştı iyice, işi  savuşturmanın yoluna kaçtı:                                                            
                                                                            
  "Vali paşamızı biz  görüp dururuz buralarda. Eteğine düşsek derdimizi  duyurabilir miyiz ki..."                                                  
                                                                            
  "Olmadı bu, Halil Ağa...  Bana dediğin gibi, dosdoğru..."                
                                                                            
  "Böyle demedik mi  beyim?.."                                              
                                                                            
  "Ya, ben mi yanlış anladım?.. Dur soralım  bakalım Nuri''ye. Nuri,böyle mi dedi bize Halil  Ağa?"                                                    
                                                                            
  Nuri Conker karşılık verdi. "Hayır  Paşam!.."                            
                                                                            
  "Gördün mü?.. Demek aklında yanlış  kalmış. Hani bir şey dediydin sen,    
  vali neden duymazmış?..  Aynen bana söylediğin gibi söyle."              
                                                                            
  Halil Ağa  kekeleyerek konuştu:                                          
                                                                            
  "Köylük yerinde bizim dilimiz  sağar demeye alışmıştır, paşam" dedi.      
  "Kusura kalma  gayri..."                                                  
                                                                            
  Atatürk gülmeye  başladı:                                                
                                                                            
  "Diplomatsın ki, yaman diplomatsın, Halil  Ağa... Ama şimdi diplomatlık  
  sırası değil, doğruyu  konuşacağız... Söyle bana, orada dediğin  gibi..."
                                                                            
  Halil Ağa gözünü yumup, başını yere  eğdi:                                
                                                                            
  "Şaşırmışım, ağzımdan yanlışlıkla ''Bırak bu  sağarı'' diye bir laf        
  kaçırmışım..."                                                            
                                                                            
  Sofrada  gülüşmeler başlamıştı.                                          
                                                                            
  "Hadi buna da oldu diyelim.  Geçelim gerisine:                            
                                                                            
  "E, peki bir Başvekil İsmet Paşa  var, bilir misin?"                      
                                                                            
  Halil Ağa İsmet Paşa''nın yüzüne  baktı ve gözlerini yere indirdi:        
                                                                            
  "Şanlı İsmet  Paşamız bilinmez olur mu hiç? O bugüne  bugün..."          
                                                                            
  Atatürk Halil Ağa''yı  durdurdu.                                          
                                                                            
  "Bırak şimdi övgüleri" dedi. "Ben lafın  gerisini getireyim: Tamam        
  öyleyse, hemen her hafta  İstanbul''a geliyor, Florya Köşkü''ne iniyor,    
  köşk de  şuracıkta. Bir gün kapıda bekleseydin de derdini dökseydin  ona.
  Herhalde bir çaresini bulurdu."                                          
                                                                            
  Halil Ağa yine  kaçamak yanıt verdi:                                      
                                                                            
  "Kapıya koymazlar ya bizi,  koysalar da şanlı paşamıza öküzümüzü mü      
  yanacağız!.."                                                            
                                                                            
  Atatürk''ün sesi iyice  sertleşti:                                        
                                                                            
  "Beni uğraştırma, Halil Ağa" dedi.  "Erkek adam sözünü yalamaz. Ne        
  dediysen, tıpkısını  tekrarlayacaksın!.."                                
                                                                            
  Halil Ağa ürktü, toparlandı.  Başını yine yere gömüp konuştu:            
                                                                            
  "Şanlı Paşamıza da  sağar dedikti ya..."                                  
                                                                            
  "Yalnız sağar değil, ''sağarın  sağarı'' değil miydi?"                      
                                                                            
  Halil Ağa yere eğik başını  acıyla salladı:                              
                                                                            
  "Öyle dedikti paşam, doğrusun!.."  diyebildi.                            
                                                                            
  Atatürk, İsmet Paşa konusunda daha fazla  ısrar etmedi, sözü kendine      
  getirdi.                                                                  
                                                                            
  "Son soruyu  sorayım şimdi" dedi. "Bunun da karşılığını ver, öküzünü al  
  git."                                                                    
                                                                            
  "Koca yaz şuracıkta Atatürk oturmuyor mu?  Gitseydin, çıksaydın önüne,    
  anlatsaydın halini. O da seni  yüzüstü bırakacak değildi ya?"            
                                                                            
  "Hiç bırakır mı  Aslan Paşam benim!.. Erip erişir de tarlama dek gelir,  
  halimi dinler."                                                          
                                                                            
  "Bırak bunları Halil Ağa, dediğini  tekrarla." Halil Ağa birden diklendi.
                                                                            
  Her şeyi göze  almış insanların yiğitliği içinde doğruldu. Atatürk''ün    
  gözlerinin içlerine bakarak konuştu.                                      
                                                                            
  "İşte bunu  demem Paşam" dedi. "Ağzıma ataş doldur, işte bunu  demem!"    
                                                                            
  Atatürk gülmeye başladı:                                                  
                                                                            
  "Zorlatacak  bizi bu Halil Ağa, laf anlamıyor." dedi. "Mustafa Kemal      
  Paşa Atatürk''ümüzün yüzünü görmek için, Peygamber gücü  gerek demiştin,  
  yanılmıyorsam. ''Görsem de, işinden  gücünden, yiyip içmekten başını      
  kaldıracak da bizim öküzün  arkasından mı seğirtecek'' demiştin." Halil    
  Ağa''nın  gözlerinden yaşlar inmeye başladı. Taş kesilmiş,  duruyordu.    
  Atatürk konuşmasını içtenlikle  sürdürdü:                                
                                                                            
  "''Atatürk de işi içkiye vurmuş, sarhoşun  biri'' demeye getirdin ya fazla  
  üstelemeyeyim"  dedi.                                                    
                                                                            
  "Şimdi bak beni dinle, Halil Ağa... Seni şu  kadar üzmemin sebebi, şunu  
  anlatmak içindi: Şu gördüğün  altı bay hükümet... Yani, biri Başbakan,    
  ötekiler de  Bakan! Memlekete göz kulak olacak, işleri evirip            
  çevirecekler diye bu makama getirilmişler. Bir kanun  gerekti mi, bu      
  baylar hemen sıvanırlar, İsviçre''den mi  olur, İtalya''dan mı olur,        
  Fransa''dan mı, velhasıl  neredense, bir kanun buluştururlar, Türkçe''ye    
  çevirtirler,  sonra basıp imzayı gönderirler Büyük Millet Meclisi''ne...  
  Bu Millet Meclisi dediğim, şu altı baştan senin yanına  kadar olan        
  beyler. Kanun bunlara gelir. Bunlar da ''hükümet  elbette incelemiş,      
  gerekeni düşünmüştür, benim ayrıca  zorlanmama gerek yok'' derler ve      
  kaldırırlar parmaklarını,  olur sana bir kanun!.. Ama sonra bir vergi    
  memuru gelir,  vergi borcundan Halil Ağa''nın öküzünü çeker, satar...      
  Halil Ağa da tarlasını bir yanda merkep, bir yanda öküz,  ırgalana        
  ırgalana sürmeye çalışır. Ama üretim düşermiş,  ekim zorlaşırmış, kimin  
  umurunda... Sonra ben bunları  görürüm, içim kan ağlar, işitirim,        
  tasalanırım! E, hakça  söyle bakalım şimdi Halil Ağa... Sen benim yerimde
  olsan,  efkar dağıtmak için, bunları bu beylerle konuşmak için  içmez    
  misin? Ama sonra da Halil Ağa tutar, sana ''sarhoş''  der..."              
                                                                            
  Halil Ağa''nın dili çözülmüştü:                                            
                                                                            
  "Öyle  diyen yok haşa!.. Dinden çıkmak gibidir... Buldun mu bunu,  hacısı
  da içer, hocası da içer..."                                              
                                                                            
  Atatürk  sordu:                                                          
                                                                            
  "Peki sen de içer misin?"                                                
                                                                            
  "Hiç  bulunur da içilmez olur mu, Paşam?.. İçeriz ki, tıpkı  şerbet      
  gibi!.."                                                                  
                                                                            
  Atatürk hizmet edenlere işaret  etti, kadehleri doldurttu. Kendi kadehini
  Halil Ağa''ya  uzattı:                                                    
                                                                            
  "Hadi bakalım Halil Ağa" dedi. "Sağlığına  içelim."                      
                                                                            
  Halil Ağa, "Koca Allah, benim ömrümden de  sana pay düşürsün Paşam,      
  sağlık düşürsün" dedikten sonra  Halil Ağa, edeple başını kenara çevirdi,
  eline verilen  kadehi bir yudumda boşaltıverdi. Yüzü kızarmış, gözleri    
  parlıyordu. Ellerini dizlerinin üzerine koyarak Atatürk''e  döndü:        
                                                                            
  "Yunan''ı denize döktün Paşam, bayrağımızı  başucumuza diktin. Benim gibi  
  bir köylü parçasını sofrana  alıp içirdin, sana duaya bilem dilim dönmez  
  ki... Nideyim  ben şimdi? Bırak ki oh paşam, ayağını  öpem..."            
                                                                            
  Halil Ağa Atatürk''ün ayağını öpmek için  davranınca, Atatürk onu sıkıca  
  tuttu ve bu hareketi  yapmasını önledi. Halil Ağa bu kez, Atatürk''ün      
  ellerine  sarıldı, ellerini öpmeye başladı: "Bayrağımız gibi sen de      
  başımızdan eksik olma inşallah! Sana her kim düşman ise,  onun yeri senin
  ayağının altı olsun!.. Gayri bana izin,  koca Paşam!.."                  
                                                                            
  "Yemek yemedin!.."                                                        
                                                                            
  "Yemek  kolay... Meraklanır çocuklar, ben köyüme  döneyim."              
                                                                            
  Atatürk Nuri Conker''e işaret  etti.                                      
                                                                            
  Conker kalkıp Halil Ağa''nın yanına geldi,  kalktı Halil Ağa, önce        
  Atatürk''ü, sonra sofradakileri  selamlayıp kapıya doğru edeple geri geri  
  çekildi. Kapı  kapandığı zaman Atatürk sofradaki öteki konuklarına        
  döndü:                                                                    
                                                                            
  "Efendimizin halini gördünüz mü beyler?"  dedi. "Devlet size böyle        
  davransa, siz ne yaparsınız?  Mübarek millet bu, adam millet bu... Şimdi  
  bu adam  milletin karşısında ''adam olmak,'' bize  düşüyor!.."              
                                                                            
  Sofrada kesin bir sessizlik vardı.  Kimse gözlerini Atatürk''ten          
  ayıramıyordu:                                                            
                                                                            
  "Halil Ağa''nın öküzünü satıp,  üretimini aksatan kanunu ya biz yaptık ya  
  da bizim  yaptığımız kanun yanlış yorumlanarak Halil Ağa''nın öküzünü      
  satıyor. İkisi de bence birbirinden farksız... Böyle bir  kanun yaptıksa,
  memleket çıkarlarına aykırıdır. Nasıl  yaparız, nasıl yapmışız bunu? Eğer
  yaptığımız kanun doğru  da, yorumlaması yanlış oluyorsa, o zaman sormak  
  lazım.  Hükümet nasıl bir yönetim içindedir? Sonra unutmayın ki,  olay    
  İstanbul''da geçiyor. Bunun Van''ı var, Bitlis''i var,  kıyı bucak ilçesi    
  var; acaba oralarda neler oluyor? Bu  çark iyi dönmüyor beyefendiler!.."  
                                                                            
  Derleyen: Hanri  Benazus - Bütün Dünya                                    
                                                                            
  Kaynak: İsmet Bozdağ''ın  "Atatürk''ün Sofrası" kitabı.                    
                                                                            
  Hasan Rıza Soyak,  Behçet Kemal Çağlar ve Kasım Gülek''in anıları